Ταξίδια ζωής:
"Cabo Verde"...Ενας
Eπίγειος Παράδεισος
Το "Πράσινο Ακρωτήρι", πορτογαλική
αποικία μέχρι το 1975 που απέκτησε την ανεξαρτησία του, εξού και Cabo
Verde στα πορτογαλικά (Cape Verde αλλιώς), αποτελείται από
10 νησιά και 5 νησίδες, με 500
χιλιάδες περίπου πληθυσμό και μέση ετήσια θερμοκρασία 26
βαθμών Κελσίου (μια χαρά δηλαδή), απέναντι από την Σενεγάλη
και πρωτεύουσα την Πράια που βρίσκεται στο νησί
Σάο Τιάγκο που μαζί με τα Σάο Νικολάου, Μπόα Βίστα, και
Σάο Βισέντε είναι οι δημοφιλέστεροι προορισμοί. Εδώ κολλάει το "άλλος
έχει το όνομα κι άλλος τη χάρη", αφού το Μιντέλο, το
λιμάνι του Σάο Βισέντε των 50 χιλιάδων κατοίκων, είναι
το "Κέντρο", το σημείο αναφοράς των
10 νησιών που απαρτίζουν το Πράσινο Ακρωτήρι κι όχι η πρωτεύουσα Πράια,
με δυο λέξεις; Ενα ατέλειωτο happening!
1975-19921992-...
Δέκα κομμάτια
γης που ξεφύτρωσαν στη μέση του Ατλαντικού Ωκεανού.
Δέκα ίχνη που άφησαν πίσω τους προϊστορικές εκρήξεις ηφαιστείων. Ένας
τόπος γεννημένος από μια έκρηξη. Σήμερα το Πράσινο Ακρωτήρι, που
βασικά δεν είναι και τόσο πράσινο, αλλά ούτε και ακρωτήρι, έγινε
γνωστό από μια άλλη έκρηξη. Μια μουσική έκρηξη,
τραγουδισμένη από τα χείλη της Cesaria Evora. Το "Sodade"
αυτή η υπέροχη και λιτή "μόρνα"
που ταξίδεψε σε όλον τον κόσμο, τραγουδισμένη στην τοπική διάλεκτο, τα
κρεολικά, συμπυκνώνει το συναίσθημα του Cabo Verde:
ένα ατέλειωτο sodade, μια διαρκή νοσταλγία, αλλά και
μια αλληγορία: Μιλάει γι αυτούς που οι Πορτογάλοι μετέφεραν μαζικά για
να δουλέψουν, κάτω από φριχτές συνθήκες στις γειτονικές αποικίες αλλά
και για αυτούς που μετανάστευσαν. Μεταφέρει τη μελαγχολία για
εκείνους που έφυγαν και δεν ξαναγύρισαν, τον πόνο για όσους άρπαξε η
θάλασσα, την πίκρα για τις ξηρασίες και τους λιμούς που ταλάνισαν το
Cabo Verde.
Εκτός
των 500 χιλιάδων κατοίκων των νησιών, περίπου ένα
εκατομμύριο ακόμη, κυρίως άνδρες, ζουν πια έξω από τη
χώρα. Οι γυναίκες είναι σήμερα ο κορμός της κοινωνίας
αυτής, όπου ο γάμος είναι σχεδόν άγνωστη λέξη. Ο κανόνας είναι οι
γυναίκες να έχουν παιδιά από διαφορετικούς
άντρες και να μην είναι παντρεμένες με κανένα.
Κάποιοι πατεράδες συντηρούν τα παιδιά τους, έστω και από μακριά, άλλοι
όχι. Χάρη στη μετανάστευση, στα
εμβάσματα και στην καλή χρήση της
ξένης βοήθειας, το Πράσινο Ακρωτήρι πολέμησε τον αναλφαβητισμό και
βρίσκεται πλέον πρώτο στους δείκτες ποιότητας ζωής σε όλη τη Δυτική
Αφρική, σύμφωνα με τον ΟΗΕ. Φυσικά δεν καταργήθηκε η φτώχια. Μια βόλτα
ως τη συνοικία Bellavista, λίγο έξω από το κέντρο
προσφέρει άλλες εικόνες... Ειδικά τις μέρες του Καρναβαλιού!
Μουσική...γεωγραφία
Oι άντρες του Πράσινου
Ακρωτηρίου σκόρπισαν σε όλον τον κόσμο για να μπορέσουν να επιζήσουν.
Η μουσική του ένα πάντρεμα από την Αφρική, την
Ευρώπη και τη Λατινική Αμερική. Η
Cesaria Evora έγινε η αφορμή για να μάθουμε κατ'
αρχάς που βρίσκεται το Πράσινο Ακρωτήρι. Ύστερα μας άνοιξε την πόρτα
για τη μουσική του και την όρεξη να γευτούμε κι άλλες φωνές, νέες
φωνές όπως η ανερχόμενη Gabriella Mendes.
Πλάι στην Gabriella Mendes δύο από τους
καλύτερους μουσικούς στο Πράσινο Ακρωτήρι, ο κιθαρίστας
Voginha και ο "Bau", Rufino
Almeida το κανονικό του όνομα, συνθέτης και μουσικός
με διεθνή καριέρα, ο πρώτος μετά την Cesaria, με αρκετούς προσωπικούς
δίσκους, ενώ η μουσική του έγινε διεθνώς γνωστή μέσα από τη συμμετοχή
του στο σάουντρακ της ταινίας του Πέδρο Αλμοδόβαρ, "Μίλα
της", που εκτός από κιθάρα παίζει
καβακίνιο
και βιολί,
συμμετείχε στους πρώτους δίσκους που έκαναν γνωστή τη Cesaria Evora.
Μέχρι το 1999 ήταν ο μουσικός διευθυντής του συγκροτήματός της.
Cavaquinho
Οι μουσικές του Πράσινου Ακρωτηρίου που
πρωτακούσαμε από τη Cesaria αφορούν ένα μόνο κομμάτι της παράδοσης
αυτής της πρώην πορτογαλικής αποικίας και μάλιστα το πιο κοντινό στην
Ευρώπη. Γι' αυτό και τα τραγούδια της αγαπήθηκαν αμέσως στη Δύση. Οι "μόρνες",
δηλαδή τα αργά και μελαγχολικά
τραγούδια, έχουν μέσα τους τα πορτογαλικά "φάδο",
αλλά και τη βραζιλιάνικη "modinha"
καθώς και το "lundum"
από την Ανγκόλα. Οι
"κολαδέρες",
που είναι πιο ρυθμικά και χορευτικά
τραγούδια, έχουν στοιχεία από την Καραϊβική και τη
Λατινική Αμερική. Μουσικές παραδόσεις δηλαδή που
συναντήθηκαν στα χρόνια του δουλεμπορίου και της αποικιοκρατίας.
Νυχτοπερπατήματα στο Μιντέλο...
Το Σάο Βισέντε φημίζεται για το καρναβάλι του, γεγονός
υψίστης σημασίας που λαμβάνει χώρα στο λιμάνι Μιντέλο, με
τον κοσμοπολίτικο αέρα και τις συγγένειες με την ευρωπαϊκή παράδοση
που είναι η γενέτειρα της μόρνα, του πιο ευρωπαϊκού
από τα μουσικά είδη του Cabo Verde. Οι στίχοι που μιλούν για την αγάπη
και για το θάνατο, για τον αποχωρισμό και για την προσμονή της
επιστροφής, είναι από μόνοι τους ατόφια ποίηση.
Σφύζει από νυχτερινή ζωή, αφού τα βράδια στο
Μιντέλο η ζωντανή μουσική δεν σταματάει ποτέ, με σήμα κατατεθέν το
κλαμπ "Hi-Step" όπου
βρίσκεις τις μουσικές που ακούν σήμερα οι νέοι του Cabo Verde. Εκεί δεν
ακούν Cesaria Evora, ακούν kuduro, που είναι σύνθετη
λέξη. "Κου" στην κρεόλικη αργκό, θα πει "τα
οπίσθια" και "ντούρο" ως γνωστόν είναι το
σκληρό, το δυνατό. Χορευτική μουσική κατευθείαν από την ομογάλακτη
Αγκόλα. Στο κέντρο του Μιντέλο είναι και το "Syrius",
το κυριλέ κλαμπ της πόλης, με χορευτική μουσική εφάμιλλη των
ευρωπαϊκών κλαμπ αλλά με θαμώνες εφάμιλλους των καλυτέρων αφρικανικών.
Cabo Verde:
Ενα Μουσικό μωσαϊκό!
Την ιστορία αυτού του τόπου μπορείς να τη
διαβάσεις πάνω στα διαφορετικά μουσικά είδη. Όπως στις περισσότερες
μουσικές, οι μικρές αποχρώσεις κρύβουν συχνά μεγάλες καμπές τις
ιστορίας. Το Μιντέλο, με τον κοσμοπολίτικο αέρα και
τις συγγένειες με την ευρωπαϊκή παράδοση είναι η γενέτειρα της
"μόρνα", του πιο
ευρωπαϊκού από τα μουσικά είδη του Cabo Verde. Οι στίχοι που μιλούν
για την αγάπη και για το θάνατο, για τον αποχωρισμό και για την
προσμονή της επιστροφής, είναι από μόνοι τους ατόφια ποίηση.
Το άλλο μουσικό είδος που γέννησε το Σάο Βισέντε είναι η "κολαδέρα"
και ο άνθρωπος που την έκανε πιο πλούσια γράφοντας τους πιο γνωστούς
στίχους, είναι ο Manuel d' Novas. Με τη φωνή της
Cesaria Evora το όνομά του ταξίδεψε στον κόσμο όσο κι εκείνος, ένας
συνταξιούχος ναυτικός από το Μιντέλο. Η παλιά φρουρά της μουσικής του
Cabo Verde αρχίζει να φεύγει σιγά σιγά. Ο σαξοφωνίστας και
κλαρινετίστας Luis Morais, τον οποίο όλοι μνημονεύουν,
ήταν ο μελωδός που έδινε στη μουσική του Cabo Verde ένα τζαζ
χρώμα που της ταίριαζε απόλυτα.
Η μουσική του Πράσινου Ακρωτηρίου διαφέρει από νησί σε νησί. Το νησί
του Σαo Tιάγκο που βρίσκεται πιο κοντά στις ακτές της
Σενεγάλης έχει παραδόσεις με έντονο αφρικάνικο χρώμα
στον ρυθμό, όπως το "batuco",
η μουσική των γυναικών. Το πιο
χαρακτηριστικό στιλ είναι η "tchabeta"
που τον ρόλο των κρουστών παίζουν βρεγμένα πανιά. Η
Nacia Gomi είναι η πιο γνωστή εκπρόσωπος, φημισμένη
και για τους στιχουργικούς αυτοσχεδιασμούς της.
Ένα άλλο είδος από το Σαo Tιάγκο είναι το "funana",
με το ακορντεόν σε πρώτο πλάνο. Μέχρι την ανεξαρτησία,
το funana ήταν απαγορευμένο εξαιτίας του αφρικάνικου χαρακτήρα του και
των κοινωνικοπολιτικών αναφορών του.
Στον αντίποδα υπάρχουν φυσικά και οι ποπ εκδοχές της μουσικής του
Πράσινου Ακρωτηρίου, όπως το "cabo-zouk",
που φτάνουν στα νησιά μέσω βίντεο κλιπ από τους καλλιτέχνες της
διασποράς. Με την ανάλογη αισθητική και τα συνήθη κλισέ: λίγος
ήλιος, λίγη θάλασσα και το...
κορίτσι μου!
Πριν τη Cesaria ο κόσμος δεν γνώριζε τη μουσική
του Cabo Verde...
Τη Cesaria τη γνώριζαν μόνο στο νησί από παλιά καθώς έπαιζε στα μπαρ
του Μιντέλο. Η αναγνώριση άργησε να έρθει. Η έκρηξη ξεκίνησε από τη
Γαλλία που την ανακάλυψε πρώτη, αποκαλώντας την η "Βασίλισσα
της μόρνα".
Ο κόσμος ταυτίζει τη μουσική του Cabo Verde με τη Cesaria, ενώ
υπάρχουν στο νησί και άλλα είδη μουσικής και καλλιτέχνες, αλλά όχι
τόσο παγκοσμίως αναγνωρισμένοι...
Ο Tcheka που κέρδισε και το
βραβείο του RFI, παίζει "μπατούκ"
αλλά το έχει μετατρέψει σε κάτι πιο μοντέρνο, πιο ρυθμικό, πιο
αφρικάνικο.
Για τους νέους εκτός του ποπ "cabo-zouk" που
άρχισε να εξαπλώνεται μετά τη δεκαετία του '90, όπως αναφέρθηκε και
παραπάνω υπάρχει και το δυνατό χορευτικό "kuduro".
Υπάρχουν ακόμη οι Tous le Monde
που είναι "καβοβερντιάνικο
ραπ", οι Mogrine Hip Hop Art, ο
Tupac (ναι, ο γνωστός!). Επίσης οι TC
που ανακατεύουν την παραδοσιακή με τη μοντέρνα. Ακόμη στο ανακάτεμα με
το μοντέρνο υπάρχει ο Vlu ο οποίος αναμιγνύει την "κολαδέρα"
με τη "μόρνα",
δίνοντας έτσι ένα άλλο πιο ιδιαίτερο άκουσμα. Τέλος στην Πράια
υπάρχουν οι Rave Aids.
"Μόρνα"
και "κολαδέρα" έχουν
αφρικανικές ρίζες κυρίως, αλλά με επιρροές από "φάδος", Λατινική
Αμερική, "blues" και "soul"…ένα
ανακάτεμα πολιτισμών και μουσικής.
Το καρναβάλι στο
Μιντέλο...(Carnaval de Sao
Vicente)
Το καρναβάλι του Σάο Βισέντε θεωρείται κάτι
ιδιαίτερο για όλη την Αφρική με αρκετές όμως Βραζιλιάνικες επιρροές. Για
παράδειγμα, οι "mandingas" που είναι βαμμένοι μαύροι,
αφού ναι μεν οι κάτοικοι του Cabo Verde είναι αφρικανοί αλλά
βρισκονται δίπλα στην Αφρική, με το ιδιαίτερο μιγάδικο χρώμα. Το
καρναβάλι, με τη μορφή που έχει, έρχεται από τον 19ο
αιώνα με επιρροές από τη Βραζιλία λόγω της επαφής μέσω της θάλασσας
και των πλοίων. Είναι ιδιαίτερο γιατί είναι ένα θέατρο του
δρόμου.
Ο καθένας κάνει ό,τι θέλει. Είναι ένας τρόπος για
να κριτικάρουν και να εκθέσουν τα
κοινωνικά προβλήματα. Κριτικάρουν τους πολιτικούς, τις εκλογές, την
εγκυρότητα των πρόσφατων εκλογών... Και αυτό γίνεται με χιούμορ.
Είναι ένας θεραπευτικός τρόπος για να εκτονώσουν τα
εσωτερικά τους προβλήματα, του μυαλού και της ψυχής. Τρόπος να
διασκεδάσουν τα προβλήματα, πρόκειται για ψυχική απελευθέρωση.
Ενα καρναβάλι για όλους, φτωχούς και πλούσιους. Δεν υπάρχει
αμφιβολία, είναι για όλους. Για αυτούς που έχουν 50.000 εσκούδος να
πληρώσουν για μία στολή αλλά και για τους φτωχούς που με τη
δημιουργικότητα τους βρίσκουν λύσεις. Καμιά φορά, ένα κομμάτι χαρτόνι
είναι αρκετό. Δεν τους περισσεύουν χρήματα, πρέπει να βρουν λύσεις για
να περάσουν καλά και να δισκεδάσουν, αυτό είναι και το πιο ενδιαφέρον.
Άνθρωποι από τα προάστια, φτωχοί, πάνε στο καρναβάλι για να
κριτικάρουν τους πλούσιους και τους πολιτικούς.
Το Καρναβάλι αρχίζει με τον επίσημο τρόπο που
δίδαξε στον πλανήτη, μέσω της τηλεόρασης, η Βραζιλία.
Στο Cabo verde άλλωστε νιώθουν κάτι σαν ξαδέρφια με τη Βραζιλία.
Άρματα και πολύχρωμες στολές, κέφι και ασταμάτητος χορός, αναμφίβολα
όμως το πιο λαμπερό κομμάτι του καρναβαλιού είναι ο κόσμος
που παρακολουθεί και ο τρόπος με τον οποίο συμμετέχει. Δεν βλέπεις
ούτε έναν εκτός κλίματος.
Τις τρεις ημέρες του Καρναβαλιού στο Μιντέλο, δεν μπορείς παρά να
αφεθείς στις εικόνες και τους ρυθμούς. Το σώμα είναι ο πρωταγωνιστής
και η διασκέδαση κρατάει ως το πρωί. Η σπίθα του καρναβαλιού, αυτή που δεν ανάβει
μόνο την λαμπερή, τη φαντασμαγορική του πλευρά, αλλά και τη σκοτεινή,
την άγρια πλευρά του, ανάβει στην πραγματικότητα όταν έχουν περάσει
πια τα μεγάλα άρματα και ξεχύνονται σε αυτοσχέδιες παρελάσεις
με αυτοσχέδια άρματα και στολές από υλικά της φαντασίας τους οι
νέοι από τις φτωχές συνοικίες και από τις παραγκουπόλεις του Μιντέλο. Το
καρναβάλι πλέον ξεφεύγει από την κεντρική λεωφόρο και εκτρέπεται σε
όλα τα σημεία της πόλης. Με τη βοήθεια του "γκρογκ",
το δυνατό ντόπιο ρούμι που κάμπτει οποιαδήποτε αναστολή, ή πόλη
γίνεται ένα απέραντο πανηγύρι όπου όλα μπορεί να συμβούν. Είναι
η ώρα που ανοίγει το καπάκι για να ελευθερωθεί η κοινωνική δυσαρέσκεια
και η καταπίεση εντός και εκτός εαυτού.
Μετά από τρεις ημέρες
τρελής γιορτής (72 ώρες συνεχόμενες, πρωί βράδυ) και
μετά από πολλές ώρες παρελάσεων και παραληρήματος το Καρναβάλι του Σάο
Βισέντε μοιάζει να μην έχει τελειωμό. Μουσική και μέθη κάνουν το
Μιντέλο να μοιάζει με το παιδί που θέλει να επιστρέψει στην κοιλιά της
μάνας του: στην έκρηξη που το γέννησε!
Ανθρωποι έξω καρδιά, με το
χαμόγελο διάπλατο, φιλόξενοι, φιλόμουσοι, εγκληματικότητα μηδέν,
υπέροχες θάλασσες, αρκετή βλάστηση, ιδανικό μέρος για
απόδραση όλες τις εποχές του χρόνου...Φύγαμε !!!
Ταξίδια Zωής:
- Βατικανό:
Οχτώ πραγματα που ίσως δεν γνωρίζετε
- Forbes: Τα 10
πιο ειδυλλιακά μέρη να ζεις στην Ευρώπη
-
Riomaggiore: Το πιο "χρωματιστό"
χωριό της Ευρώπης!
- Κούβα:
Οδοιπορικό στα χρώματα της Επανάστασης
- "Huacachina "... Η
Όαση της Αμερικής
- "Cabo Verde"...Ενας
Eπίγειος Παράδεισος
